در این مقاله از آموزش برق یاد خواهیم گرفت که کنتاکتور چیست. در هنگام استفاده از وسایل برقی ما نیاز داریم تا هر وقت که خواسیم آن وسیله را قطع یا وصل کنیم، در هنگام استفاده از وسایل صنعتی مانند موتور ها یا لامپ ها و…
کنتاکتور (Contactor) یک جفتکار الکترومکانیکی است که برای کنترل جریان برق در مدارهای قدرت استفاده می‌شود. کنتاکتورها برای روشن و خاموش کردن بارهای الکتریکی در مدارهای فشارضعیف، فشار متوسط و فشار قوی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این وسیله در بسیاری از صنایع و کاربردهای تجاری استفاده می‌شود.
کنتاکتورها کليدهاي الکترو مغناطيسي می باشند که مهمترين جزء مدارهاي فرمان الکتريکي را تشکيل مي دهد. موارد استفاده کنتاکتورها امروزه در ماشين های صنعتي بسيار زياد بوده و برای راه اندازي و کنترل اکثر ماشين ها از کنتاکتور استفاده مي شود.
کنتاکتور از سه بخش اصلی تشکیل شده است:
- سیم‌پیچ الکترومغناطیسی (کویل) که با جریان برق در آن، یک میدان مغناطیسی ایجاد می‌کند.
- قطب‌های تماس (کنتاکت‌ها) که برای برقراری یا قطع اتصال بین بخش‌های مختلف مدار استفاده می‌شوند.
- مکانیزم حرکتی که به کمک میدان مغناطیسی ایجاد شده توسط سیم‌پیچ، قطب‌های تماس را به هم نزدیک یا از هم دور می‌کند.
مزايای استفاده کنتاکتورها در ازای کليدها را مي توان بشرح زير بيان نمود:
ساختمان کنتاکتورها
کنتاکتور تشکيل شده است از يک مغناطيس الکتريکي که يک قسمت آن متحرک بوده و توسط فنري از قسمت ثابت نگه داشته مي شود و يک سری کنتاکت عايق شده را از يکديگر به آن متصل می باشند و با آن حرکت مي کنند.
در قسمت ثابت اين مغناطيس الکتريکي فيزيک يک سري کنتاکت ديگر نيز محکم شده است. هنگامي که از سيم پيچ مغناطيسي جريان معيني عبور ميکند .
کنتاکت های متحرک توسط نيروي مغناطيسی به کنتاکت هاي ثابت فشرده می شوند و در همان حال يک يا چند فنر فشرده شده و يا کشيده می شوند .
اما زماني که ولتاژ قطع شده و يا از حد معيني کمتر شود، نيروی فنرها باعث مي شود که اين کنتاکت ها بطور اتوماتيک از هم جدا شوند.
کنتاکتورهای استاندارد شده داراي سه کنتاکت اصلی برای مدار تغذيه مصرف کننده (اصلی) و چند کنتاکت فرعی براي مدار فرمان است.
قسمت های مختلف کنتاکتور
- کنترل و فرمان از راه دور توسط کنتاکتور اقتصادی تر و ايمنی تر است.
- از خطرات ناشی از راه افتادن دوباره ماشين هايی که در اثر قطع ناگهاني برق شبکه از کار افتاده است جلو گيری مي کند.
- توسط کنتاکتور امکان قطع و وصل مصرف کننده از چندين محل عملي مي باشد.
- با طراحي مناسب می توان سرعت قطع و وصل مدار را بالابرد.
- حفاظت دستگاه ها مناسب تر و مطمئن تر است.
- حامل کنتاکت های ثابت ( بايد داراي درجه عايقي مناسبی باشد )
- ترمينال
- صفحه فلزی انتهايی براي نصب قسمت های ثابت روی آن
- کنتاکت های ثابت و متحرک ( اين کنتاکت ها بايد در يک خط قرار گرفته و از پوشش اکسيد نقره به منظور بالا بردن ضريب اطمينان در مقابل کار زياد در روی آنها استفاده شود )
- بوبين کنتاکتور (در کنتاکتور اين بوبين طوری طراحي شده است که در مقابل عوامل جوی و نيروهای مکانيکی مقاوم باشد )
- ترمينال های ورودی و خروجی
- قسمت کنترل جرقه
- حامل کنتاکت های متحرک ( اين قسمت بايد دارای درجه عايقی مناسبی باشد )
- امکان مدار فرمان اتوماتيک مقدور است .
- سيستم هسته آهنی ثابت و متحرک
انواع کنتاکتورهای AC بر اساس تیپ
انواع کنتاکتور های AC بر اساس تیپ آن ها و مشخص کردن کاربرد شان در مصرف کننده های مجاز را در تصویر زیر مشاهده کنید:
| تیپ کنتاکتور AC | کاربرد | مصرف کننده‌های مجاز | مثال کاربردی |
|---|---|---|---|
| AC5a | کنترل بارهای کم مقاومتی | رله‌ها و کویل‌های کنتاکتور | کنترل رله‌های مدار مغناطیسی |
| AC5b | کنترل بارهای کم مقاومتی با سرعت بالا | سوئیچ‌های الکترونیکی | کنترل تریستورها و I |
| تیپ کنتاکتور AC | کاربرد | مصرف کننده‌های مجاز | مثال کاربردی |
|---|---|---|---|
| AC6a | کنترل موتورهای DC با جریان قطع مستقیم | موتورهای DC | کنترل موتورهای DC در صنعت خودروسازی |
| AC6b | کنترل موتورهای DC با جریان قطع تک‌جهته | موتورهای DC | کنترل موتورهای DC در قطارهای شهری |
| AC7a | کنترل بارهای الکترونیکی | اینورترها، کنترلرهای الکترونیکی | کنترل اینورترها در سیستم‌های تهویه مطبوع |
| AC7b | کنترل بارهای الکترونیکی با سرعت بالا | اینورترها، کنترلرهای الکترونی |
| تیپ کنتاکتور AC | کاربرد | مصرف کننده‌های مجاز | مثال کاربردی |
|---|---|---|---|
| AC1 | کاربردهای عمومی، روشنایی و گرمایش | روشنایی، گرمایش، تجهیزات الکتریکی | کنترل نورپردازی ساختمان |
| AC2 | کنترل موتورهای القایی (دمر) | موتورهای القایی (دمر) | کنترل موتور پمپ آب |
| AC3 | کنترل موتورهای القایی (جارو-سقوطی) | موتورهای القایی | کنترل موتور برق اسانسور |
| AC4 | کنترل موتورهای القایی با استارت و استاپ پرتکرار | موتورهای القایی | کنترل موتورهای دستگاه‌های ابزار دقیق |
انواع کنتاکتورهای DC بر اساس تیپ
انواع کنتاکتور های DC بر اساس تیپ آن ها و مشخص کردن کاربرد شان در مصرف کننده های مجاز را در تصویر زیر مشاهده کنید:
انواع کنتاکتورهای DC به تیپ‌های زیر تقسیم می‌شوند:
| تیپ کنتاکتور DC | کاربرد | مصرف کننده‌های مجاز | مثال کاربردی |
|---|---|---|---|
| DC1 | کاربردهای عمومی، روشنایی و گرمایش | روشنایی، گرمایش، تجهیزات الکتریکی | کنترل نورپردازی ساختمان با جریان DC |
| DC2 | کنترل موتورهای DC با جریان قطع مستقیم | موتورهای DC | کنترل موتورهای DC در صنعت خودروسازی |
| DC3 | کنترل موتورهای DC با جریان قطع تک‌جهته | موتورهای DC | کنترل موتورهای DC در قطارهای شهری |
| DC4 | کنترل موتورهای DC با استارت و استاپ پرتکرار | موتورهای DC | موتورهای DC | کنترل موتورهای DC در دستگاه‌های ابزار دقیق |
| DC5 | کنترل بارهای الکترونیکی و کم مقاومتی با جریان DC | رله‌ها، کویل‌ها و سوئیچ‌های الکترونیکی | کنترل رله‌ها در مدارهای مغناطیسی با جریان DC |
| DC6 | کنترل موتورهای DC با جریان قطع پالسی | موتورهای DC پالسی | کنترل موتورهای پالسی در سیستم‌های اتوماسیون |